Եվ այսպիսով հաջորդ քայլն անելու իրական ժամանակն է, իսկ հաջորդ քայլը՝ միանալ Մակրոնի առաջարկին և դիմել ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ։ Ժամանակը Ոսկի է Տղերք…
Օրեր առաջ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, չսպասելով Երեւանից զանգի, ինքն է զանգել Փաշինյանին: Նա պահանջել է ադրբեջանական զորքի դուրսբերում Հայաստանի Սյունիքի մարզից եւ խորհուրդ տվել դիմել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։
Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»

Եվ նաև ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց հեռախոսզրույցի ժամանակը պատրաստ է ռազմական օգնություն տրամադրել ասել է Ֆրասնիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, և մենք ընդունում են առաջարկը և դիմում ենք ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ, և եթե նաև մեզ աջակցում է ԱՄՆ-ն ապա…Իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հատկանշական հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ էսկալացիան ծագել է «Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի չսահմանազատված մասում»։

Սա երևում է ՀՍԽՀ ներքին գործերի ժողկոմատի կողմից 1923 թ. մարտի 21–ին կա­ռավարություն առաքված մի զեկուցագրից, ուր մասնավորապես նշված է. Ի դեպ՝ Առաջին Հանրապե­տության տարածքում են եղել Ն. Աքսիփարայի հարևան մի քա­նի գյուղեր ևս (Բաղանիս–Հայրում, Ղուշչի–Հայրում, Մազամլու, Հայրըմլու): Այդ հողատարածքը կազմում էր շուրջ 60 քառ. կմ:

Անշուշտ, հարևան հանրապետության ղեկավարությունը հեռա­հար նպատակներ էր հետապնդում, երբ պահանջում էր վերոհիշ­յալ ենթաշրջանը: Ըստ էության, դրա նպատակն էր տարանջա­տել Հայաստանի հյուսիսարևելյան շրջանները, սեպաձև խրվել մեր հանրապետության տարածքում և շարունակել ավանդական դարձած զավթողական քաղաքականությունը:Ամփոփենք. ըստ էության՝ 1920 թ. կեսերին Հայաստանի իրավասության ներքո Ղազախի գավառից շուրջ 3260 քառ. կմ տարածք:

5. Երևանի համաձայնագրի 3-րդ հոդվածի՝ «Թիֆլիսի նահան­գի այն մասերը, որոնք Հայաստանի տիրապետության տակ էին գտնվում մինչև 1920 թ. սեպտեմբերի 28–ը», ձևակերպման մեջ պետք է հասկանալ նախկին Բորչալուի գավառի այն հատվածը, որը տարածվում էր Ձորագետից անմիջապես հարավ` մինչև նախ­կին Երևանի նահանգի հյուսիսային սահմանը և մտնում էր վե­րոհիշյալ վարչամիավորի Լոռու ոստիկանական տեղամասի մեջ:

Այս հատվածում էին գտնվում 11 գյուղական հասարակություններ՝ իրենց 26 բնակավայրերով: Ըստ էության, Խորհրդային Հայաս­տանի կազմում ընդգրկվելու էին ներկայիս ՀՀ Լոռու մարզի Ալա­վերդու (ն.` Թումանյանի) ներառում էր ներկայիս Դսեղ, Մարց, Լորուտ, Շամուտ, Ահնիձոր, Աթան, Չկալով (ն.՝ Սադիբագդի) համայնքներն իրենց հողատարածքներով և Ստեփանավանի ներառում էր ներկայիս Ստեփանավան քաղաքը (1920 թ.՝ Ջալալօղլի), ինչպես նաև Ամրակից (ն.՝ Նիկոլաևկա, խորհրդային շրջանում՝ Կիրով), Արմանիս, Գարգառ (ն.՝ Հայ Գյառգյառ), Գյուլագարակ, Կաթնաղբյուր (ն.՝ Ղոթուրբուլաղ), Կուրթան, Հո­բարձի, Պուշկինո (ն.՝ Ռուս Գյառգյառ), Վարդաբլուր, Ուրասար (1920 թ.՝ Նովո-Պո­կրովկա, խորհրդային շրջանում՝ Կույբիշև) համայնքներն իրենց հողատարածքներով տարածաշրջանների հարավային, Վանաձորի տարածաշրջանի (ն.` Գուգարքի շրջան) հյուսիսային և Տաշիրի տարածաշրջանի (ն.` Կալինինոյի շրջան) հարավարևմտյան հատվածները՝ շուրջ 1060 քառ. կմ տարածու­ թյամբ:

Նշված տարածքից ամենամեծ մասնաբաժինը հասնում է Ստեփանավանի (407,5 քառ. կմ) և Ալավերդու տարածաշրջան­ներին (335,5 քառ. կմ): Վանաձորի և Տաշիրի տարածաշրջան­ներից Խորհրդային Հայաստանին անցնող մասերը կազմում էին համապատասխանաբար՝ 144,3 և 90 քառ. կմ: ներառում էր ներկայիս Վանաձորի տարածաշրջանի հետևյալ համայնքները. Ձո­րագյուղ, Ձորագետ (ն.՝ Քոլագերան քաղաքատիպ ավան), Անտառամուտ (ն.՝ Քոլա­գերան), Վահագնի (1920 թ.՝ Շահալի), Եղեգնուտ (1920 թ.՝ Ղամշկուտ), Դեբետ (1920 թ.` Խաչիգյուղ), Վահագնաձոր:

Տաշիրի տարածաշրջանից միայն այժմյան Կաթնառատի համայնքի տարածքն էր ամբողջությամբ ընդգրկվելու ՀՍԽՀ կազ­մում: Բացի այդ՝ Խորհրդային Հայաստանի մաս էր կազմելու նաև ներկայիս Մեղ­վահովիտ (ն.` Թազաքենդ կամ Ղարաիսա) համայնքի մեծագույն մասը՝ Նորամուտ (ն.` Ղարաղալա) գյուղով (Մեղվահովիտը մնում էր չեզոք գոտում), ինչպես նաև Բլագոդարնոյե համայնքի հողատարածքները՝ առանց գյուղիԻ մի բերելով տարածքային հաշվարկները՝ փաստենք, որ 1920 թ. դեկտեմբերի 2-ի հայ-ռուսական համաձայնագրի 3-րդ հոդվածով նորահռչակ Խորհրդային Հայաստանի համար նախա­տեսված տարածքը պետք է կազմեր ավելի քան 43000 քառ. կմ: Համեմատության համար նշենք, որ Մոսկվայում 1921 թ. հրատարակված 1918–1920“ գրքում ՀՍԽՀ տարածքը 1920 թ. դեկտեմբերի դրությամբ ցույց է տրված 34.288 քառ. վերստ կամ 39.019 քառ. կմ:

Իսկ Ա. Հակոբյանը, իր իսկ հարցադրմանը` «թե որքան տա­րածք էր մնում Խորհրդային Հայաստանին 1920 թ. դեկտեմբերի իրավիճակով», նշում է. «Տարածքային սահմանային խնդրի քիչ թե շատ հետևողական ու արդա­րացի լուծման դեպքում, կարծում ենք, որ ՀՍԽՀ տարածքը կարող էր հասնել առն­ վազն 40000 քառ. կմ–ի»:Հ.Գ. Դիմելով ՄԱԿ-ի Ախ-ին, եթե ամեն ինչ ընդանում է ի օգուտ մեզ, դիվանագիտական պատերազմում մեծ հաղթանակ ենք տանում, եթե ըստ պլանավորվածի է ընթանում, Մոսկվան եւ Անկարան վախենում են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի այս որոշումից…. Հա մոռացա հավելեմ, ես Հայոց Պատմություն լավ գիտեմ քարտեզագետ չեմ, բայց նաև իրավաբան եմ…