ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն ուղերձ է հղել Հանրապետության տոնի առթիվ: Ուղերձը ներկայացնում ենք ստորեւ. «Ցոյց տանք աշխարհին, որ Հայը ազատ, անկախ ապրելու իրաւունք ունի։ Այժմ կամ երբէք»,– 1918 թվականին՝ հայության համար օրհասական ժամանակաշրջանում, մեր ժողովրդին ուղղված՝ Արամ Մանուկյանի այս կոչը, ցա վոք, ավելի քան հարյուր տարի անց արդիական է:
Մեկ դար առաջ հուսահատության եւ բնաջ նջման եզրին կանգնած հայ ժողովուրդը ազգային գիտակցության եւ պատմական բարձր պատասխանատվության զգացումով իր մեջ ուժ գտավ մի վերջին գերբնական ճիգով կանգնելու թ շնամու դեմ եւ հետ շպրտելու նրան: Այն ժամանակ էլ իշխանությունների մեջ կային կամազուրկ, վա խկոտ, պարտվողական տրամադրություններով անձինք, որոնք ստեղծված ռա զմաքաղաքական ծանր իրավիճակում որոշել էին առանց դիմադրության հայրենիքը հանձնել թ շնամուն, պատրաստ էին Երեւանի բնակչությանը տարհանել ու դիրքավորվել Քանաքեռի բարձունքում։
Սակայն գտնվեցին պատիվ եւ քաջություն ունեցող ուժեր ու անհատներ, որոնք թ շնամուն հանձնվելը անարգանք համարեցին եւ Երեւանի ազգային խորհրդի ղեկավար Արամ Մանուկյանի գլխավորությամբ չենթարկվեցին այդ ստորացուցիչ որոշմանն ու վճռական պայքարի կոչեցին ժողովրդին: «Սպ աները գնում են անձնատուր լինելու: Թող գնա՜ն: Իսկ ես գնում եմ մե ռնելու: Ով դեռ իրեն բարոյապես մե ռած չի համարում, թող հետեւի ինձ»,– նույն այդ օրերին Դիլիջանի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու բակում հավաքված հազարավոր հուսահատված մարդկանց ու թ շնամուն սպիտակ դրոշ պարզած դասալիքներին աննահանջ պայքարի էր մղում եւ սեփական օրինակով քաջալերում մեր նշանավոր հերոսներից եւս մեկը՝ Գարեգին Նժդեհը:
Պայքարելու եւ ոչ մի դեպքում չհանձնվելու կոչ էին անում մայիսյան հերոսամար տերի մեր մյուս քաջորդիները՝ Երեւանի զորամասի հրամանատար, գեներալ Մովսես Սիլիկյանը, Սարդարապատի ճակատամարտի հերոսներ Դանիել եւ Պողոս Բեկ-Փիրումյանները, Թովմաս Նազարբեկյանը, Մայր Աթոռի միաբանները՝ Գեւորգ Ե Սուրենյանց կաթողիկոսի գլխավորությամբ եւ հայրենիքի նվիրյալ այլ զավակներ:
Հերոսների ու վա խկոտ կապիտուլյանտների, ազգի նվիրյալների ու ապազգային տեսակի այդ պայքարում հաղթեց հայոց ազատասեր եւ հերոսական ոգին: Հայ ազգը իր հայրենիքն ու պատիվը հերոսաբար պաշտպանելու փառահեղ օրինակ ցույց տվեց, որը դարձավ դարավոր ընդմիջումից հետո հայկական պետության վերականգնման փայլուն սկիզբ: 1918 թվականի մայիսյան հաղթանակները Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի, Ղարաքիլիսայի ճակատամար տերում նոր եւ փառավոր էջ բացեցին հայ ժողովրդի պատմության մեջ:
Հավերժ փա՛ռք եւ խոնարհո՛ւմ մեր հերոսների պայծառ հիշատակին: Պատմական այս անդրադարձը զուգահեռներ անցկացնելու եւ ներկայիս նույնքան ճակատագրական իրավիճակում սթափ դատելու ու կողմնորոշվելու նպատակ ունի՝ կա՛մ մեր հերոս նախնիների օրինակով ընդվզում ենք կապիտուլյանտ իշխանությունների պետականակործան քաղաքականության դեմ եւ մենք էլ մեր հերթին սերունդներին ենք փոխանցում ազատ, ինքնիշխան, հզոր Հայաստան, կա՛մ արժանանում ենք բացառապես պատմության դասագրքերում մնացած ազգերի ճակատագրին: Այժմ կամ երբեք»:
A century ago, the Armenian people, on the verge of despair and annihilation, with a sense of national consciousness and high historical responsibility, found the strength to stand up to the dog with one last supernatural effort and throw it back. At that time, there were people in the authorities who were reluctant, timid, and defeated, who in the current difficult political and political situation decided to hand over the homeland to their dog without resistance, ready to evacuate the population of Yerevan and position themselves on the Kanaker plateau.
However, there were forces and individuals with honor and courage who considered the surrender to the dog an insult and disobeyed that humiliating decision led by the head of the Yerevan National Council Aram Manukyan and called on the people to fight resolutely. “The officers are going to surrender. Let them go! And I’m going to go. Whoever does not consider himself morally strong, let him follow me, ”said Garegin Nzhdeh, one of our most famous heroes, who had gathered in the courtyard of St. Astvatsatsin Church in Dilijan in those days to fight with thousands of desperate people and deserters with white flags. :
Our other heroes, the commander of the Yerevan military unit, General Movses Silikyan, the heroes of the Battle of Sardarapat Daniel and Poghos Bek-Pirumyan, Tovmas Nazarbekyan, the Congregation of the Mother See of Holy Etchmiadzin children.
The Armenian freedom-loving and heroic spirit won in that struggle of heroes and brave capitulators, devotees of the nation and anti-national type. The Armenian nation set a glorious example of heroically defending its homeland and honor, which became a brilliant beginning of the restoration of the Armenian state after a century-long break. The victories of May 1918 in Sardarapat, Bash-A
paran, Gharakilisa opened a new and glorious page in the history of the Armenian people.