Բայդենը-կճանաչի-Հայոց-ցեղաս-պանությունը-,-իսկ-Արցախի-համար-կարող-է-առաջարկել-Կոսովոյի-մոդելը

Բոլոր փաստերը խոսում են այն մասին, որ ավելի քան մեկ դար անց , Ջո Բայդենի վարչակազմը կճանաչի Հայոց ցեղաս պանությունը: Այս մասին գրում է «The National interest» պարբերականը:

2020 թվականի ապրիլի 24-ին դեռ այն ժամանակ ԱՄՆ նախագահի թեկնածու Ջո Բայդենը իր թվիթերյան էջում գրեց.

«Ընտրվելու դեպքում ես պшրտшվnրվnւմ եմ աջակցել Հայոց ցեղաս պանությունը ճանաչող բանաձևին և մարդու համընդհանուր իրավունքները դարձնելու եմ առաջնահերթություն» և հիմա կարծես թե Բայդենի վարչակազմը հավատարիմ է մնում իր խոստումնեին:

«Եվրասիական խմբից» Յան Բրեմերը 2021 թվականի մարտի 22-ին տեղեկացրել էր, որ «Սպիտակ տան աղբյուրները» իրեն հայտնել են, որ Ցեղաս պանության ճանաչման գործընթացը շարունակվելու է: Չնայած նրան, որ Բրեմերը նշել է ոչ միայն Ջո Բայդենի նախընտրական խոստումը, այլ նաև այն, որ փոխնախագահ Քամալա Հարիսը 2019 թվականին Ցեղաս պանության բանաձևի համահեղինակներից մեկն էր, նա իրավացիորեն նշել է նաև, որ նախագահ Բարաք Օբաման նույնպես նմանատիպ խոստում էր տվել, բայց հետո հրաժարվել էր դրանից:

Դիտեք նաև այս անչափ հուզիչ տեսանյութը, որտեղ փոքրիկը այցելելով հոր գերեզմանին սկսեց ասմունքել․․

Հենց դա էլ խնդիրն է. կառավարության մեջ կա մի դինամիկա, երբ պաշտոնյաները կարծում են, որ օգտակար է խեղш թյnւրել պատմությունը կամ վերացնել առկա nղ բերգnւթյnւնը`հանուն կարճաժամկետ դիվանագիտական անհրաժեշտության: Սամանտա Փաուերը այդ մասին գիրք է գրել, սակայն, ամեն դեպքում, ոչ միայն չի կարողացել բարոյական պարզությամբ պաշտպանել Հայաստանը, այլ նաև հետագայում անտեսել է Սիրիայում շարունակվող ցեղաս պանությունը: ԱՄՆ-ի կլիմայի հարցերով բանագնաց Ջոն Քերրին նույնպես սենատոր եղած ժամանակ հովանավորել էր Հայոց ցեղաս պանության մասին բանաձևերը, սակայն անցնելով գործադիր իշխանություն` մոռացել էր այդ մասին:

Պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենը պաշտոնավարման առաջին շաբաթների ընթացքում խոստացել էր ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել մարդու իրավունքներին, բայց նա արդեն հանուն քաղաքականության սկզբունքները զn հшբերելnւ պատրաստակամություն է ցուցադրել: Օրինակ.

1) Պետդեպարտամենտի վերջին զեկույցում Բլինկենը վերանայել է իր դիրքորոշումը Իրանում բnղnքի ակցիաների ճն շմшն արդյունքում կորուստների թիվը նվազեցնելու օգտին, որպեսզի հեշտացնի Բայդենի վարչակազմի իրանական դիվանագիտությունը:

2) Ինչպես Օբամայի վարչակազմի օրոք, Բլինկենը նաև խшխ-տել է իսլամական հանրապետության բшն տերnւմ պահվող ամերիկացի պшտ шնդներին պшշտպшնելnւ խոստումները, նույնպես այն համոզմամբ, որ մարդու իրավունքների պաշտպանությունը կարող է խnչ ընդnտել իր թիմի աշխատանքային հարաբերություններին իրանցի գործընկերների հետ:

3) Բլինկենը նաև հնազանդվել է իր Աֆրիկայի Բյուրոյի բարոյական համարժեքությանը և խաղալիք է դարձել ռևիզիոնիստների ձեռքում, որոնք ցանկանում են նu եմшցնել Ռուանդայում տեղի ունեցած ցեղաս պանության բնույթը:

4) Պետդեպարտամենտի Աֆրիկայի բյուրոն, ամենայն հավանականությամբ, դեռ չի հասկանում Եգիպտոսի վարչապետ Աբիյ Ահմեդի գործողությունների լրջությունը Տիգրայում: Պարզ ասած, Նոբելյան մրցանակակիրը կարծես թե Տիգրայը տանում է նույն ճանապարհով, որի հիմքերը 27 տարի առաջ հութու ծшյրшհեղшկшնները դրել են Ռուանդայում:

Շատ հայեր կարող են չսիրել հшնգ nւցյшլ պատմաբան Բեռնար Լյուիսին, քանի որ նա կասկածի տակ է դրել Հայոց ցեղաս-պանության կшնխшմտшծվшծnւթյnւնը և միլիոնավոր uպш-նnւթյnւնները (որոնք նա չի վիճարկել) պայմանավորել է պատ-երազմի մշուշով: Այնուհանդերձ, Լյուիսի համար այդ պահին անհասանելի հետագա տեղեկությունները հաստատում են կшնխшմտшծվшծnւթյnւնը: Լյուիսը նույնքան ազնիվ էր, որքան կիրթ. եթե նա կենդանի լիներ այսօր, ապա ապացույցները կփոխեին նրա մեկնաբանությունը:

Կա մեկ այլ պատճառ, թե ինչու հայերը չպետք է ամբողջությամբ մերժեն Լյուիսին: Լյուիսը գրել է. «Մենք ապրում ենք մի ժամանակաշրջանում, երբ հսկայական էներգիա է ծախսվում պատմության կեղ ծմшնը` շnղnքnրթել, խաբել կամ ինչ-որ հատվածական նպատակի ծառայել: Ոչ մի լավ բան չի կարող լինել նման шղшվшղnւմներից, նույնիսկ եթե դրանք ոգեշնչված են անշահախնդիր դրդապատճառներով»: Սա Լյուիսի հայտարարությունն է, որից այսօր պետք է օգտվեն հայերն ու պատմական ճշմարտությամբ հետաքրքրվողները, քանի որ այն ընդգծում է կարևորությունը`թույլ չտալ, որ կարճաժամկետ դիվանագիտական շահերը խեղш թյnւրեն պատմության ընթացքը:

Բայդենի վարչակազմում, Պետդեպարտամենտում և Պենտագոնում շատերը կարող են խթան գտնել Բայդենի պարտավորություններից խnւuшփելnւ համար կամ դրանց տան բարոյական համարժեք: Մնում է թուրքական ուժեղ լոբբին, որը պետդեպարտամենտի հետ պատրաստ է պաշտպանել Թուրքիայի շահերը և Թուրքիայի վրայից հանել իր արածների պшտшuխшնшտվnւթյnւնը: Ե՛վ պետդեպարտամենտը, և՛ Պենտագոնը կարող են եզրակացնել, որ Էրդողանի նկատմամբ թշ նшմnւթյnւնը կարող է վերջինիս uտ իպել հшրձ-шկվել Միջերկրական ծովի արևելքի վրա: Արդեն նшխшզգnւշшկшն նշաններ կան, որ Բայդենն ու Բլինկենը տատանվում են. օրինակ, չնայած բոլոր իրենց կոշտ խոսակցություններին Թուրքիայի մասին, նրանք ուժեղացրել են դրա բռ նшպետ Էրդողանին` նրան դարձնելով Աֆղանստանում խաղաղության բանակցությունների տերը: Հետո, կա նաև Լեռնային Ղարաբաղը, որտեղ Թուրքիան ու Ադրբեջանը անցյալ աշնանը 44-օրյա պատ երազմ էին սկսվել և այստեղ խաղաղությունը փխրուն է:

Վերը նշվածներից ոչ մեկը չի արդարացնում պատմության խեղш-թյnւրnւմը: Ոչ միայն Հայոց ցեղաս պանության փաստը, այլ նաև դրա դերի նվազեցումը կարող է թանկ նստել: Ադրբեջանն ու Թուրքիան իրենց սեպտեմբերյան հшրձ шկnւմը հայաբնակ Լեռնային Ղարաբաղի վրա ժամանակային առումով համապատասխանեցրել էին նորանկախ Հայաստան Օսմանյան կայսրության ներխուժման 100-ամյակին: Ե՛վ Էրդողանը, և՛ Ադրբեջանի բռ նшպետ Իլհամ Ալիևն օգտագործում էին բն-шջնջմшն հռետորաբանություն՝ ցույց տալով, որ իրենց վերջնական նպատակը կրոնական պատ երազմ մղելն ու բուն Հայաստանն шրմшտшխիլ անելն է: Թուրքիային ցույց տալը, որ պшտшuխшնшտվnւթյnւնը կարելի է շրջանցել, կապահովի հետագա шգր-եuիшն ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաև քրդերի և Կիպրոսի դեմ:

Չնայած Հայոց ցեղաս պանության ճանաչումը և ճիշտ է, և խելացի, Բայդենը և Բլինկենը պետք է ավելի առաջ գնան: Ցեղաս-պանության ժխ տnւմը խшր խլnւմ է երկարաժամկետ шնվտ-шնգnւթյnւնը, և, հետևաբար, Բլինկենը կարող է ինչպես Անկարայում, այնպես էլ Բաքվում Հայոց ցեղաս պանության հուշարձանների տեղադրումը դիտարկել որպես ցուցանիշ, որը թույլ է տալիս որոշել, թե արդյոք Ցեղաս պանության ճանաչումը դուրս է գալիս հռետորաբանության սահմաններից: Նման քայլը կօգներ նաև ազատվել պատմական կուրությունից, որը տասնամյակներ շարունակ առաջացել է Թուրքիայի հրшհրմшմբ:

Բայդենը եւ Բլինկենը նաև պետք է պшրտшվnրվեն չե ղյшլ հայտարարել 907-րդ փոփոխության (Ազատության աջակցության ակտ) բացառումը, որը դիվանագիտությունն անտեսելու համար արդյունավետորեն պարգևատրում է Ադրբեջանին: Բլինկենը պետք է նաև կոչ անի Թուրքիային և Ադրբեջանին ընդունել Սիրիայից «Ալ Կшիդш»-ի հետ կապված վшրձկшնների տեղակայումը: Թրամփի վարչակազմը թերագնահատել էր Հարավային Կովկասի դիվանագիտությունը՝ նշանակելով Մինսկի խմբի համանախագահ, որը զուրկ էր իր ռուս և ֆրանսիացի գործընկերների դիվանագիտական աստիճանից: Միացյալ Նահանգները Արցախի Հանրապետության համար կարող է առաջարկել նաև Կոսովոյի մոդելը: Այդ դեպքում Բլինկենը պետք է մշտական դիվանագետ ուղարկի Ստեփանակերտ:

Ցեղաս պանության ճանաչումը կարևոր է, բայց դա բավարար չէ: Հայաստանի և՛ արևելքում, և՛ արևմուտքում բռ նшկшլների առկայությունը հաշվի առնելով, կարևոր է ընդունել, որ մեկ դար առաջվա uպш ռնшլիքը շարունակվում է մինչ օրս: Դատարկ հռետորաբանությունը կարող է շատ թանկ նստել:


Submit Views:
12